Sözlü Edebiyat Ürünleri - Eski Dualar

Sözlü Edebiyat Ürünleri - Eski Dualar

Parnavazi tarafından oluşturulan alfabenin son versiyonunu kullanan ve yazılı edebiyatı oldukça gelişmiş olan Gürcülerde sözlü edebiyat da her dönemde var olmuştur.

Günümüz verilerine göre MÖ IV. Yüzyılda Kral Parnavazi tarafından oluşturulan alfabenin son versiyonunu kullanan ve yazılı edebiyatı oldukça gelişmiş olan Gürcülerde sözlü edebiyat da her dönemde var olmuştur. Gerek Türkiye’nin yerli Gürcüleri, gerekse kökleri bugünkü Gürcistan sınırları içerisinde olan Muhacir Gürcülerde, özellikle anneler ve ninelerin nesilden nesile aktararak günümüze kadar ulaştırdığı sözlü edebiyat ürünleri vardır. Yaşlı kadınların çevresindeki insanların şifa bulması için okuduğu dualar sözlü edebiyat ürünlerinin belli bir kısmını oluşturmaktadır.

Aşağıda bazı örnekler sunacağımız eski duaların tamamı Gürcüce olup bunları bilen ve halen hayatta olan büyüklerimiz vardır. İçerik olarak bakıldığında ne Müslümanlık, ne de Hıristiyanlık ile ilgili terimlere rastlanmamaktadır. Pagan dönemden beri varlığını korumuş olan bu duaların İ.S. I. Yüzyılda Hıristiyanlığın Gürcistan’da yaşanmaya başladığı düşünüldüğünde bu tarihten çok daha eskilere dayandığı söylenebilir. Çok uzun zaman öncesine dayanan bu duaların bugün kullanılan Gürcüce ile de gayet anlaşılır durumda olması şaşırtıcıdır. Ayrıca bu dualar Milattan önceki çağlarda da bu dili kullandığımızın somut delillerinden birini oluşturmaktadır.

Türkiye’nin birçok bölgesinde rastladığımız eski dua örneklerinin sayısı çok fazla olup aşağıda birkaç örnek verilmektedir. Bu örneklerin kaynağı olan kişi, 1920’li yıllarda dünyaya gelmiştir. O, Açara’dan Anadolu’ya-Karadeniz Bölgesine göç etmiş bir aileden gelmekte olup bu duaları kendi babaannesinden öğrendiğini ifade etmektedir.

Ku’s lotsva

Ku ku kankurekho

Kori ço ço çançurekho

Ta ağmarto ukuğmarto

Pir ağmarto, pir çağmarto,

Tskhra tselitsad mitsaşi ikavi

Meateze amodi

(Göğüs ağrısı çeken hamile kadınlara okunan bir duadır)

Navazilis locva

Atavro, matavro,

Şents ha mikhval,

Adamiantan mival.

Adamiantan ra gakvs?

Khortsi saçmelai,

Siskhli sasmelai,

Dzvali sakhrelai.

Khorts aravin ar gaçmeviebs,

Dzvals aravin ar gakhreviebs,

Siskhls aravin ar gasmeviebs,

Ağma miktsem kars,

Dağma miktsem tskals.

Gagakavreb kar savet,

Gagatskaleb tskalsavet.

(Çocukların ağız yarası için okunan bir tür dua)

Burkulma duası

Kheze eveli upekhod,

Çiti devkave ukhelod,

Davkale udanod,

Çavkare ukardlod

Movkharşe utsetskhlod,

Şevçame upirod,

Datketsnilo, deikhseni, deişale.

Korku duası (Şeşinebuli)

Ram şagaşina, dam şagaşina?

Şinaurma şagaşina, ram şagaşina?

Gareulma şagaşina, ram şagaşina?

Avisulma şagaşina, ram şagaşina?

Sulo modi sultan, gulo modi gultan.

Yara duası

Akibuli dakibuli

Zets sakdari şekiduli

Vis mostria vis gagonia

Agem iaras gamdzenebeli

(el, ayak veya koldaki yaralar için okunur)

Sivilce duası

Alaverdisa çalasa

Sisvili mokhnavsa kanasa

Khars tabiki guutkda

Sisvil dziri guukhma

(Okuma esnasında iğne gezdirilir)